Co to jest poprawność polityczna? Czy trzeba ją stosować? Jak i kiedy? Jeżeli zależy Ci na tym, żeby brzmieć uprzejmie i kulturalnie (a uwierz mi, nasze „uprzejmie i kulturalnie” niewiele ma wspólnego z tym angielskim ;)) koniecznie przeczytaj ten wpis!
Co to w ogóle jest??
Poprawność polityczna to postawa określająca maksymalną ostrożność w wysławianiu się, po to, żeby nie obrazić czy wykluczyć żadnej grupy w społeczeństwie, która się w jakikolwiek sposób wyróżnia, lub która była odmiennie traktowana ze względu na swoją orientację, pochodzenie lub niesprawność.
Na swoich lekcjach wciąż spotykam się z drwiącym uśmiechem i podejściem w stylu “jasne, jasne, czyli co, murzyn to nie murzyn tylko Afroamerykanin, tak?” i w tym miejscu chcę jasno i wyraźnie napisać jedną rzecz: rezygnując z używania wyrażeń klasyfikowanych jako “politically correct” po angielsku, brzmisz jak niewychowany burak. Sorry, to nie jest dyplomatyczne, ale prawdziwe.
Język polski, nasza kultura wysławiania się i brak ekspozycji na odmienność nie pomaga w zrozumieniu idei politycznej poprawności. Po polsku mówimy bardziej wprost, bezpośrednio i dosłownie (chociaż to też zaczyna się zmieniać). Natomiast po angielsku pewne politycznie poprawne rozwiązania zakorzeniły się w tym języku na dobre i dlatego trzeba je znać. Dlatego dziś powiem Ci właśne o 4 prostych rzeczach, które warto wprowadzić do swojego angielskiego.
Nr 1. Nie zakładaj, że człowiek jest rodzaju męskiego 😉
Popatrz na takie zdanie: A leader should resign if he is no longer effective.
Po polsku brzmi ono całkiem poprawnie: lider powinien zrezygnować, jeżeli nie jest efektywny.
Zobacz, że zakładasz, że lider/przywódca to jest rodzaju męskiego i większość osób nie ma z tym problemu.
Po angielsku tak nie można; w tym języku zawsze trzeba uwzględnić dwie płcie. Dlatego poprawna wersja tego zdania brzmi tak:
A leader should resign if he or she is no longer effective.
Popatrz na kolejny przykład:
Źle: He should not put his ambitions over the company’s best interest.
Dobrze: He or she should not put his or her ambitions over the company’s best interest.
Najprostsza zasada brzmi zatem: zawsze po he dodawaj she, a po his – her.
W ten sposób unikniesz posądzenia o brak poprawności politycznej.
Widzisz jednak, że w tym drugim zdaniu dodawanie za każdym razem „or she” i „or her” sprawia, że zdanie się robi bardzo długie i często mało czytelne.
Jak to zatem obejść?
Możesz zastosować taką formę:
A leader should resign if they are no longer effective. They should not put their ambitions over the company’s best interest.
Mimo tego, że w pierwszej części zdania używasz liczby pojedynczej (a leader) a w drugiej mnogiej (they), co teoretycznie kłóci się z zasadami stylu, to poprawność polityczna jest w tym momencie ważniejsza i tego typu formy zaczynają być coraz częściej dopuszczalne. Nie uświadczysz ich jeszcze w rozprawach akademickich, ale już w korespondencji np. biznesowej jest to akceptowalne.
Nr 2. Wybieraj formy, które maskują płeć 🙂
Jak jest strażak po angielsku? Jeżeli uczysz się angielskiego od dawna zakładam się, że powiesz fireman. Tak kiedyś faktycznie było, dziś taka forma jest uznawana za niepoprawną politycznie i seksistowską. Dziś poprawnym określeniem jest firefighter. Zobacz, taka mała zmiana sprawia, że z zawodu typowo męskiego fireman powstaje zawód, który może być też wykonywany przez kobiety. O to w tym zmianach chodzi, żeby nie zakładać, że wykonują go mężczyźni. Trend ten zatacza coraz to szersze kręgi. Pozostałe zmiany, o których powinnaś wiedzieć to:
Zamiast: Użyj:
| chairman | chairperson, head, chair |
| businessman | business executive |
| fireman | firefighter |
| steward/stewardess | flight attendant |
| policeman/policewoman | police officer |
| congressman | congressional representative |
Zauważyłaś zasadę? Wszystkie zawody kończące się na -man zastępowane są bardziej neutralnym określeniem, które nie wyklucza kobiet.
Nr 3: Mów niedosłownie:
Kiedyś klasyfikowaliśmy ludzi bardzo jednoznacznie, użycie słów typu old, fat, blind było dopuszczalne. Dzisiaj jest to zdecydowanie nie na miejscu. Poprawność polityczna nakazuje zastępować dosłowne określenia, tymi mniej dosłownymi:
Zamiast: Użyj:
| old | elderly |
| fat | chubby, full-figured, healthy, bubbly, fluffy, voluptuous, chunky |
| blind | visually impaired |
Chodzi o to, żeby nie sprawiać nikomu przykrości. Ten punkt jest często mocno kontrowersyjny, bo o ile zastepowanie słowa blind słowem visually impaired jest dla większości oczywiste, to bardzo konsekwente stosowanie tego podejścia skutkuje tym, że pomijamy rzeczy niemiłe czy niewygodne. Zamiast lying mówimy więc economical with the truth, a zamiast criminal – behaviourally challenged. To jest moment, w którym wiele osób podświadomie czuje, że „coś jest nie tak”, ale nie wiadomo, gdzie postawić granicę. Czy w ogóle zrezygnować w używania takich miękkich i opisowych wyrażeń? Czy wyeliminować tylko niektóre? Ale które? I jak? Na te pytania jeszcze nie znaleźniśmy satysfakcjonującej odpowiedzi.
Nr 4: Pochodzenie – careful here, najlepiej opisywać 😉
Kiedyś w Ameryce Północnej mieliśmy: whites, Indians i Orientals (czyli osoby białe, Indian i Azjatów). Dziś zamiast whites mówimy Caucasians, zamiast Indians mówimy Native Americans, a zamiast Orientals mówimy Asians. Dużo osob zastanawia się jak określić osoby ciemnoskóre.
Słowo black jest używane, najczęściej jako przymiotnik, np.: „the first black president”
Określenie „an African-American” jest poprawne tylko wtedy, kiedy jesteśmy pewni, że osoba ma “podwójne” pochodzenie. Idealnym przykładem jest Barack Obama:
President Barack Obama’s father was from Kenya and his mother was from Kansas, so it’s precise to say Obama is African-American.
Jeżeli nie ma informacji dotyczącej pochodzenia, można użyć określenia „a black” lub „a person of color”. Muszę tutaj jednak zaznaczyć, że tego typu informacja pojawia się jak już absolutnie jest to konieczne. Generalnie unikamy określania ludzi po kolorze skóry.
Poprawnie politycznie strategią jest też opisywanie, tak jak w poniższych przykładach:
Arnold Schwarzenegger is an Austrian-American because he emigrated from Austria.
Henry Kissinger, born in Bavaria, is German-American.
Reasumując:
Często na lekcjach jestem pytana o to, co ja osobiście o PC [political corectness] myślę. „Czy to naprawdę tak trzeba, nie można po prostu powiedzieć, że ktoś jest gruby??”
Wiele osób zwraca też uwagę, na to, że nie da się mówić w taki sposób, żeby nikogo nie urazić i że te próby prowadzą do jakichś granic absurdu. Oczywiście, czasami tak jest. Pamiętam do tej pory, jak przeczytałam w jakieś gazecie majowe życzenia, które klinika ds. leczenia niepłodności wysłała życzenia wszystkim niedoszłym mamom (co jest oczywiście zrozumiałe), a następnie jednym tchem dodała do tego wszystkie kobiety, które żyją w związkach jednopłciowych (no ok, trochę jak dla mnie bez związku) i kobietom, które nigdy nie chciały być matkami (czego ja już osobiście nie rozumiem). Uważam, że sama idea ma szczytny cel, diabeł jak zawsze tkwi w szczegółach i sposobie realizacji. Te 4 rzeczy, o których napisałam w artykule, to zmiany bezdyskusyjne. Kolejne pewnie będziemy obserwować.
I tak na sam koniec, żeby nie było, że traktuję temat śmiertelnie poważnie i że się sama z tej przesadnej politycznej poprawności nie śmieję..Pisząc ten artykuł, wyszukałam 100 słów, które możesz zmienić na bardziej poprawne (źródło: https://bnp.org.uk/politically-correct-words/)
załączam listę moich faworytów:
Homeless – Outdoor urban dwellers
Dishonest – Ethically disorientated
Terrorist – Freedom fighter
Fat – Metabolic overachiever
Unemployed – Economically inactive
Bribe – Public service bonus
Bisexual prostitute – Equal opportunity prostitute
A Tobie które podoba się najbardziej?
